Frjálshyggja – Eigingirni – Siðrof

 

Siðrof er það þegar gamlir og góðir siðir ekki lengur megna að halda samfélaginu saman.

 

Þessu sterka orði var slegið fram í umfæðunni í tengslum við meint stórfeld rán bankamanna og útrásarvíkinga svokallaðra íslenskra. Sagt var að ef að jakkaklæddir menn komist upp með að sanka að sér milljörðum, þá muni almenningur ekki bera mikla virðingu fyrir lögunum almennt og alls enga fyrir einkaeignarréttinum; Sammála.

 

Það var svo áhugaverð tilvitnun í fjármálaráðherra Noregs, Kristin Halvorsen, þar sem hún segir að Íslendingar þurfi að borga fyrir hina stórfelldu frjálshyggjutilraun sem hér hefur verið í gangi; Sammála, en það er bara verst að við vorum langt í frá öll hér á landi sem skrifuðum undir þessa tilraun, en meirihlutinn gerði það og reikningurinn lendir á öllum.

 

Það sem fármálaráðherrann norski er að fara er einmitt kjarni málsins þegar kemur að pólitík og ábyrgð. Það var, að vísu, áhugaverður punktur sem geðlæknirinn Andrés Magnússon kom með er hann snerti á lýðræði og upplýsingu á útifundi Indefence hópsins um daginn. Geðlæknirinn vildi meina að þjóðin bæri ábyrgð vegna lýðsræðislegra ákvarðanna en ekki væri hægt að tala um lýðræðislegar ákvarðanir ef að upplýsingar skorti sem hann vildi meina að væri tilfellið varðandi Icesave og ábyrgðir íslendinga þar af lútandi og benti á eignarhald auðmanna á fjölmiðlum landsins máli sínu til stuðnings. Já, það má færa fyrir því rök að íslenskur almenningur hafi verið blekktur til að trúa á frjálshyggjuna með einhliða upplýsingastreymi (köllum það með áróðri) og þar af leiðandi beri takmarkaða ábyrgð á þessari fáránlegu frjálshyggjutilraun sem hér var framin undanfarna tvo áratugi.

 

Það sem er svo magnað við þessa heimskreppu er sú staðreynd að hún er afleiðing óheftrar frjálshyggju og ætti því að marka endalok hennar. Stjórnmálamenn og viðskiptajöfrar beggja vegna atlantsála hafa, í raun, viðurkennt mikilvægi ríkisins með því að veita og þiggja ríkisstyrki til handa atvinnuvegunum. Það er, með öðrum orðum, viðurkennt að markaðurinn einn og sér ræður ekki við að leysa úr vandamálunum eins og fullyrt var og haldið var fram sem þungamiðju kenningar frjálshyggjunnar og voru megin rök þess að einkavæða ríkis- og samfélagsfyrirtæki. Markaðurinn er mun betri til að finna jafnvægi var sagt; besta leiðin til að koma í veg fyrir spillingu og sóun er að einkavæða og láta markaðinn um að halda uppi eftirliti með hinni ósýnilegu hönd. Öll sú röksemdafærsla sem að baki liggur því að markaðurinn sé það form sem sé æskilegast, að ekki sé talað um það eina rétta, er fallinn þar sem reyndin er sú að allt efnahagskerfi vesturlanda og þar með allur iðnaður þessara landa og heimsins alls, hefði ekki haldið velli án gífurlegra ríkisstyrkja; ríkið varð að koma markaðnum til bjargar og þar með er rökrétt að afleiða að því sterkara sem ríkið er því betra – þveröfugt við doktrín frjálshyggjunnar. Frjálshyggjan er dauð og farið hefur fé betra.

 

En frjálshyggjan gerði annað en að reyna ganga frá ríkinu dauðu. Frjálshyggjan dásamaði græðgina sem dyggð. Hin ósýnilega hönd átti að vera markaðsstýring gegnum eigingirni einstaklinganna. Græðgi er góð var sagt. Það er vegna græðginnar sem menn taka áhættur og byggja tónlistarhús, vilja sækja á nýja markaði og fara í útrás. Það er græðgin sem gerir menn að athafnamönnum. Ja ...

Hér kemur svo að siðrofinu. Það var almenn og viðurkennd dyggð að vera gráðugur og sanka að sér eins miklu og mögulegt var. Til slíkra var upp litið. Takmörkuð eru ráð til að snúa ferlinu við og verðmæti sem streyma til eins, streyma frá öðrum. Miklar líkur eru á að auðsöfnun ákveðinna einstaklinga í tengslum við bankaþenslu og útrás sé ekkert annað en þjófnaður í fínum pakkningum og að menn muni komast upp með. Það var jú græðgin sem var mærð og hæpið er að veikja ríkið (sem setur og framfylgir lögunum), upphefja græðgina en setja svo út á það þegar einstaklingar nota hugkvæmni, drifna af græðgi, til að auðgast þó lagalega hæpið kunni að reynast. Eins og búið er að tala um ríkið undanfarna áratugi þá er það orðið viðkvæðið að þessir útrásarbófar eru bara sniðugir og flottir náungar sem hafa náð að snúa á þetta þunga óhugnar kerfi sem ríkið er.

 

Vandamálið, en á sama tíma hið jákvæða er, að við Íslendingar þurfum að borga fyrir þessa bófa. Þetta var allt í lagi á meðan við héldum að einhverjir aðrir en við Íslendingar þyrftum að borga. Þetta er skiljanlegt sem vandamál hverjum íslending vegna smæðar okkar sem þjóðar og stærðargráðu þjófnaðarins. Þess vegna hrópa menn nú upp og skunda á Austurvöll og krefjast réttlætis. Hinn venjulegi maður er allt í einu farinn að hafa áhuga á ríkisfjármálum og neitar að borga óráðssíu svokallaðra auðmanna; þetta er hið jákvæða. Það er vegna smæðar þjóðarinnar og samheldni hennar sem að ólíklegt er að auðsöfnun (lesist: þjófnaður) ákveðinnar einstaklinga gangi upp. Slíkur gjörningur sem almenningur nú á Íslandi er að mótmæla hefur, aftur á móti, lengi viðgengist annars staðar og er viðtekin venja. Allt er svo tengt hinu alþjóðlega fjármálasviði og því er tilkoma Alþjóða gjaldeyrissjóðsins hingað ekkert undrunarefni þeim sem lesið hafa sér til um mekanisma fjármálakerfis heimsins.

 

Nú er svo komið að Íslendingar eru að missa tökin á eigin málum, sérstaklega fjármálum. Eigur okkar, hinar sameiginlegu eigur, eru að fara til, ekki einstaklinga, heldur alþjóðlegra skuggafyrirbæra. Einstaklingarnir verða örvæntingarfullir, vonsviknir og þunglyndir. Þetta er svo samfara því að ungu kynslóðirnar hafa verið aldar upp í græðginni og svífast því einskis í að koma sér áfram. Þjófnaður er fyrirmyndin og þjófnaður er afleiðingin; siðrof er orðið. Síðasta stig hins mannlega samfélags er staðreynd og ekkert annað sem blasir við en hrun. Þetta er svo allt samfara því að skorið er niður í löggæslu og þá styttist í að hinn almenni, löghlýðni borgari, fari að taka lögin í eigin hendur. Menn fara að slást og einstaklingar innan lögreglu fara að efast um réttmæti köllunnar sinnar.

 

Einungis algert hrun getur orðið til að lækna þetta siðrof og það er nú framundan – Megi vonin vera með okkur.

Athugasemdir

[Vilhjálmur Andri Kjartansson (IP-tala skráð) 15.8.2009 kl. 12:45]

Sæll Þór

Áður en farið er að benda fingrum og kenna einhverju einu um kreppuna þarf að skilja hvers vegna kreppan varð. Það eru allir sammála um að fjármálafyrirtæki fjárfestu of mikið í húsnæðismarkaði bæði í USA og EU. Við vorum engin undantekning á húsnæðisbólunni enda var vart hægt að fóta sig hér fyrir byggingarkrönum. Stýrivextir voru lágir bæði í USA og EU og bankar höfðu því aðganga að mjög ódýru lánsfé.

Hvernig hafði þetta áhrif á íslensku bankana og hvernig kemur frjálshyggjan inn í þetta. Augljóslega höfðu íslensku bankarnir aðgang að ódýru lánsfé og þar sem lánshæfismat þeirra var í toppi og því gengu þér beint í sjóði erlendra banka. Hvernig tengist frjálshyggjan þessu? Jú bankarnir voru einkavæddir en þeir voru einkavæddir með ríkisábyrgðum þ.e. lánshæfismat þeirra var ávalt mjög hátt vegna þess að lánshæfismat íslenska ríkisins var það hæst sem völ var á enda nánast skuldlaust. Bankarnir voru of stórir til að fara á hausinn var sagt og íslenska ríkið hleypur undir bagga með þeim ef illa gengur og þessum fullyrðingum var aldrei neitað. Ríkisvætt tap en einkavæddur gróði, hver tekur ekki eins mikla áhættu og hægt er í slíku kerfi?

Förum þá að upphafi kreppunnar en hún á sér stað í USA þegar húsnæðismarkaðurinn féll. Hvernig kom frjálshyggjan inn á það fall jú bankar voru í einkaeigu punktur. Í USA urðu til undirmálslán vegna löggjafar svo sem The Community Reinvestmen Act og Home Mortage Diclosure en þau bæði skylduðu banka til að lána inn á ákveðin svæði og meinuðu þeim að hafa heilbrigt greiðslumat. Þá voru húsnæðislán frá Fannie Mae og Freddie Mac með ríkisábyrgðum og því talin gulltryggð og enduðu í eitruðum skuldavafningum sem seldir eins og gull um allan heim. Einnig var sagt að stóru bankarnir úti væru of stórir til að falla og ríkið hlyti að koma þeim til bjargar m.ö.o. ríkisvætt tap en einkavæddur gróði.

Þegar ríkið hleypur undir bagga eins og núna er einungis verið að milli færa peninga frá skattgreiðendum til risa fyrirtækja sem höguðu sér heimskulega í skjóli ríkisábyrgða. Grundvöllurinn þessarar kreppu er kominn frá þeirri hugmyndafræði að fyrra menn ábyrgð á kostnað ríkisins (skattgreiðenda). Það er því blandað markaðskerfi sem kemur þessu öllu á stað. Kreppur sem verða á markaðnum án tilstilli ríkisins s.s. netbólan, leiðrétt sig yfirleitt miklu fyrr og eru fyrir vikið minni. Það er því fráleitt að kenna frjálshyggju um kreppu sem alfarið er búin til af ríkisvaldinu.

[Fríða Eyland, 19.8.2009 kl. 10:36]

Flott ræða