Íslenskar skuldir?

Það eru eitt eða tvö atriði sem mig langar til að nefna hér á nýbyrjuðu ári.

Fyrst aðeins varðandi Icesave óskapnaðinn.

Í kastljósi Rúv var verið að ræða við tvær manneskjur um hugsanleg viðbrögð forseta Íslands við áskorun um að synja lögunum. Mér fannst annar viðmælandi Kastljóssins hnoða þetta allt saman niður í kjarna sinn þegar að hún sagði að ef að forseti synjaði þá myndi kostnaður vegna Icesave falla á enska og hollenska skattgreiðendur og það væru þeir að sjálfsögðu ekki ánægðir með. Að sjálfsögðu ekki, en af hverju er þá verið að ætlast til þess að það sé sjálfsagt mál að kostnaðurinn lendi á íslenskum skattgreiðendum? – ég bara spyr.

Sko það eru nokkur atriði sem hægt er að deila um í þessu máli og um þau er deilt vegna þess að um hagsmunamál er að ræða og ekkert annað.

Fyrst er að tilnefna spurninguna: “Ef að erlendir bankar myndu opna hér útibú og síðan fara á hausinn, myndu íslendingar ekki vilja að innistæður þeirra fengust greiddar?” Þessi spurning hefur glumið fjöllunum hærra í umræðunni sem einhverskonar rök fyrir því að kostnaður vegna skuldbindinga einkafyrirtækisins Landsbanka Íslands ehf. lendi á íslensku þjóðinni.

Lítum aðeins á málið í heild. Byrjum á að spyrja: “Er það einhver óumræðanleg krafa að samfélagið (ríkið) ábyrgist innistæður í bönkum? Nei, það er það að sjálfsögðu ekki, það er pólitísk ákvörðun stjórnvalda að gera það. Rökin eru yfirleitt þau að þannig sé byggt upp traust á bankakerfið, en þar er einmitt hnífurinn í kúnni. Það er ekkert í hagfræðikenningum, hvorki klassískum, marksískum né frjálshyggju sem mælir með ríkisábyrgð á bankainnistæðum. Í raun er mælt á móti slíku. Velji einstaklingurinn að setja fé sitt inn á bankareikning þá fær hann hærri vexti en ef að hann myndi kjósa að kaupa ríkisskuldabréf og sá vaxtamunur á einmitt að sýna aukna áhættu á því að setja fé sitt inn á bankabók í stað þess að festa það í ríkisskuldabréfum. Það að ríkið ábyrgjast bankainnistæður er í raun jafn vitlaust og ríkið myndi ábyrgjast hlutabréf. Eins og kerfið á að virka þá eiga menn að velja milli ríkisábyrgðra skuldabréfa með litlum vöxtum, bankareikninga með meðalvöxtum og svo hluta-og verðbréfa með miklum vöxtum og mikilli áhættu.

Svo er það spurningin: “Hver á að ábyrgjast það þegar erlendur banki opnar hér útibú?” Ef að við gefum okkur það (og það gera flestir í dag) að sjálfsagt sé að ríkisábyrgð sé á bankainnistæðum, hver á þá að ábyrgjast hana? Er ekki, í raun, langsótt að ætlast til þess að heimaland (lesist: skattborgarar)  bankans ábyrgist innistæðurnar? Er ekki alveg eins eðlilegt að ætlast til þess að það land sem bankinn starfar í hverju sinni ábyrgist innistæðurnar? Bankinn starfar jú samkvæmt leyfum þess lands er hann starfar í og þarf að uppfylla ákveðnar kröfur þess lands til að setja upp starfsemi o.s.frv. Með öðrum orðum, þá er ég alveg eins á því að það ætti að vera íslenska ríkið sem ætti að sjá um að tryggja mínar innistæður í einhverjum erlendum banka sem hér myndi hefja starfsemi. Það væri svo íslenska ríkisins að sjá um að reyna að endurheimta það fé frá viðkomandi banka – ekki endilega skattgreiðendum í því landi sem viðkomandi banki vildi svo til að hafa lögfesti sitt.

Reynum svo að hafa þetta á hreinu: Icesave skuldirnar eru skuldir Landsbanka Íslands ehf. Við skuldum þær ekki – þær eru ekki íslenskar skuldir. Við erum ekki að reyna að komast hjá því að greiða neitt – það eru einhverjir að reyna að láta okkur (íslenska skattgreiðendur) greiða fyrir eitthvað sem kemur okkur ekkert við.